Yağ Asitlerinin ß-Oksidasyonu Ve Adrenolökodistrofi

 

Yağ Asitlerinin ß-Oksidasyonu Ve Adrenolökodistrofi
Senanur Karakuş

  X kromozomuna bağlı Adrenolökodistrofi, çok uzun zincirli yağ asitlerinin (VLCFA) anormal metabolizmasından kaynaklanan peroksizomal bir hastalıktır. ABCD1 geni, X kromozomu üzerinde bulunur ve adrenolökodistrofi proteinini kodlayarak uzun zincirli yağ asitlerinin peroksizoma girişinde membran geçişini sağlar. Yağ asitlerinin membrandan geçip peroksizoma girmesiyle uzun zincirli yağ asitleri  ß-oksidasyona uğrar.  ß-oksidasyon, ATP (enerji) üretmek için yağ asidi moleküllerinin daha küçük birimlere ayrıldığı metabolik bir süreçtir. Yağ asitlerinin oksidasyonu başlıca mitokondri organelinde gerçekleşir fakat peroksizom organelleri de mitokondridekine benzer şekilde yağ asitlerinin oksidasyonunu gerçekleştirebilir.

Şekil 1

  ABCD1 geninde oluşan mutasyonlar sonucu uzun zincirli yağ asitleri peroksizomların içerisine giremez. Yağ asitleri peroksizoma giremediği için parçalanamaz. Bunun sonucunda uzun zincirli yağ asitleri, sinir sistemi ve adrenal bezler gibi bölgelerde birikir. Özellikle beyinde sinir hücrelerini koruyan ve sinyal iletimini hızlandıran miyelin kılıfa zarar verir.

  ALD hastalığı erkeklerde daha sık görülür. ABCD1 geni X kromozomu üzerinde bulunur ve resesif geçişlidir. Erkeklerde bir X kromozomu bulunduğu için hastalığın seyri erkeklerde daha risklidir. Kadınlar iki X kromozom taşıdığından dolayı bu hastalığa sahip olmaları için her iki X geninin de mutasyona uğraması gerekir.

Şekil 2: ABCD1 genindeki mutasyonun konumunun görüntüsü 

Şekil 3

  ALD hastalığı , 1992 yılında ‘’Lorenzo’nun Yağı’’ adlı bir filme konu olmuştur.  Filmde, hiçbir tıbbi bilgisi olmayan bir anne babanın oğullarına ALD tanısı konulması sonucu bu hastalığa geliştirdikleri bir tedavi yöntemini konu alır. Bu tedavi Lorenzo’nun yağı olarak adlandırılır. Lorenzo’nun yağı içerisinde iki uzun zincirli yağ asidi olan gliseril trioleat ve gliseril trierukatın karışımı bulunur. Lorenzo’nun yağını kullanan hasta çocuklarda endojen VLFCA  yani vücutta üretilen uzun zincirli yağ asitlerinin sentezinin azaldığı bulunmuştur fakat uzun zincirli yağ asitlerinin azalmasına rağmen semptomlarda bir değişim olmadığı için tam olarak tedavi niteliği taşımamaktadır. Tüm bunlara rağmen Lorenzo’nun yağı geliştirilmekte olan tedavilere ışık tutmaktadır.

İnternet Kaynakları

• https://microbiologynote.com/tr/beta-oxidation-of-fatty-acid/#What_is_Beta-oxidation (Erişim Tarihi: 01.11.23)
  
• https://learnald.weebly.com/genetic-cause.html (Erişim Tarihi: 01.11.23)

Makale Kaynakları

• Miller, W. L., Flück, C. E., Breault, D. T., & Feldman, B. J. (2021). The adrenal cortex and its disorders. In Sperling Pediatric Endocrinology (pp. 425-490). Elsevier. 
  
• Günöz, H. (2008). Surrenal yetersizlik. Çocuk Dergisi, 8(3), 145-151. 
  
• Clayton, B. L., Allan, K. C., Nevin, Z. S., Elitt, M. S., & Tesar, P. J. (2020). Disorders of myelin. In Neurodevelopmental Disorders (pp. 309-335). Academic Press. 

Resim Kaynakları

• https://en.m.wikipedia.org/wiki/File:ABCD1-gene.svg (Erişim Tarihi: 01.11.23)
  
• https://www.beyazperde.com/haberler/filmler/haberler-65435/?page=4 (Erişim Tarihi: 01.11.23)
  
• https://learnald.weebly.com/genetic-cause.html (Erişim Tarihi: 01.11.23)