Alzheimer Hastalığının Patogenezi
Beste Nur Karakuş
Alzheimer hastalığı, beyin hücrelerinin yok olmasına neden olan nörodejeratif bir hastalıktır. Belirtiler yavaş yavaş ortaya çıkar ve zamanla hastada hatırlama düşünme gibi beceriler yok olur. Alzheimer hastalığı, β-amiloid peptidinin (Aβ) ve mikrotübül bağlayıcı protein olan TAU proteinlerinin birikmesiyle ilişkilidir. (Murphy ve LeVine 2010). Nöronal proteinler yanlış katlandığında genetik mutasyonlar, dış faktörler veya yaşlanma nedeniyle konformasyonları değişir ve anormal bir forma dönüşürler (Tiwari ve ark.2019).
MAPT ( Microtubule Associated Protein
Tau) geni, hücre içi sinyalleşmede
rol oynayan tau proteini kodlayan gendir (Deleon ve Miller 2018). Tau
proteinleri, hücre iskeletlerini oluşturur. Hücre iskeletleri sayesinde temel
maddeler ve besinler, nöronların farklı bölgelerine ulaştırılır. Tau
proteinleri sentezlendikten sonra fosforilasyon gibi değişikliklere uğrar. MAPT
geninde bir mutasyon meydana gelirse tau proteinleri gereğinden fazla
fosforillenir ve bu duruma
hiperfosforillenme denir. Hiperfosforilasyona uğrayan tau proteinleri mikrotübüllere
bağlanamaz ve sinir hücreleri içerisindeki diğer tau proteinlerine bağlanıp
“tau düğümleri” oluştururlar. Serbest kalan tau düğümleri vücuda toksik bir
etki yapar. Bunun sonucunda hücre iskeleti bozulur ve nöronların ölmesiyle
sonuçlanır.
PS1 (Presenilin 2) geni, Alzheimer hastalığında rol oynayan 14. kromozomda bulunan bir
gendir. Mutasyonlu PS1 geni , tau proteinlerinin çok fazla fosforile olmasına
neden olmaktadır. Bu da tau protein düğümlerini tetiklemektedir. Aynı zamanda
bu gendeki mutasyonlar toksik Aβ
üretimine neden olmaktadır (Özkay
ve ark.2010).
APP (Amiloid öncü proteini) geni , 21. kromozomda bulunur ve amiloid beta öncü proteinlerini
oluşturmak için talimatlar sağlar. Bu proteinler, sinir hücresinin (nöron)
yüzey reseptörüdür (Özkay ve ark.2010). Amiloid beta öncü proteinlerinin kesilmesi sonucu
Amiloid-beta peptid (Aβ) oluşur. APP geninde mutasyon meydana gelirse amiloid
beta (Aβ) peptid seviyeleri artar veya peptidin biraz daha uzun formunun
üretilmesine yol açar. Bu proteinler beyinde birikerek amiloid plakları oluşur
ve nöronlara zarar verir.
Ailesinde Alzheimer hastası olan bireyler erken yaşta semptomlara sahip
olabilirler. Alzheimer'ın tek bir
genetik nedeni yoktur. Birden fazla gen bu hastalığı tetiklemektedir.
Kişinin yaşam tarzı ve çevresel faktörlerden de etkilenmektedir.
Referanslar
- Murphy MP, LeVine H 3rd. Alzheimer's disease and the amyloid-beta peptide. J Alzheimers Dis. 2010;19(1):311-23.
- Tiwari S, Atluri V, Kaushik A, Yndart A, Nair M. Alzheimer's disease: pathogenesis, diagnostics, and therapeutics. Int J Nanomedicine. 2019
- Deleon, J., & Miller, B. L. (2018). Frontotemporal dementia. Handbook of clinical neurology, 148, 409-430.
- Özkay, Ü. D., Öztürk, Y., & Can, Ö. (2011). YAŞLANAN DÜNYANIN HASTALIĞI: ALZHEİMER HASTALIĞI. SDÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 18(1), 35-42.
İnternet Kaynakları
- https://www.drozdogan.com/alzheimer-iliskili-tau-proteini-kanser-riskinde-artisla-iliskilendirildi/ Erişim Tarihi: 20.10.23
- https://www.alz.org/media/Documents/alzheimers-dementia-tau-ts.pdf Erişim Tarihi: 20.10.23
- https://evrimagaci.org/alzheimer-amiloidbeta-plaklarini-cozen-nanopartikuller-gelistirildi-10243 Erişim Tarihi: 20.10.23
- https://www.molekulce.com/alzheimer-hastaligi/ Erişim
Tarihi: 20.10.23
- https://www.memorial.com.tr/hastaliklar/alzheimer-nedir-belirtileri-ve-tedavi-yontemleri-nelerdir Erişim
Tarihi: 20.10.23
- https://www.nia.nih.gov/health/alzheimers-disease-genetics-fact-sheet#:~:text=In%20most%20cases%2C%20Alzheimer's%20does,reduce%20the%20risk%20of%20Alzheimer's. Erişim Tarihi: 20.10.23 Erişim Tarihi: 20.10.23
- https://www.florence.com.tr/alzheimer-hastaligi
Resim Kaynakları
- https://cordis.europa.eu/article/id/411682-the-breakdown-of-clumped-tau-proteins-to-cure-alzheimer-s-disease Erişim Tarihi: 20.10.23
- https://www.nia.nih.gov/health/alzheimers-disease-fact-sheet Erişim
Tarihi: 20.10.23
Yorumlar
Yorum Gönder