Sporcularda Dayanıklılık İle Alakalı Genler Nelerdir ?

 

Sporcularda Dayanıklılık İle Alakalı Genler Nelerdir ?
Elif Aydın

  Sportif performansta genetik faktörler oldukça önemli olup performans sırasında bu genetik faktörlerin etkileri bulunmaktadır. Atletik performans için önemli olan kuvvet, güç, dayanıklılık gibi bileşenler, %66 oranında genetik ile doğrudan ilişkilidir. %34’ü ise çevresel faktörlerden kaynaklanmaktadır. Bu faktörler; beslenme, ekipman, motivasyon gibi etmenler olabilmektedir. (Ahmetov ve ark., 2013; Ahmetov ve ark., 2015; Lopez-Leon ve ark., 2016).

Şekil 1

Dayanıklılık Performans İle İlişkili Genler

  Dayanıklılık sporlarında önemli belli başlı faktörler vardır. Bunlar; yavaş kasılan fibril oranı ve maksimum simal kalp debisidir. Burada yavaş kasılan fibril oranı ve maksimum simal kalp debisi genetik faktörlerin etkisindedir. Oranlara da bakıldığında da iki faktörün kalıtsal olduğu söylenmektedir. (Simoneau ve ark., 1995; Bouchard ve ark., 1999; Alonso ve ark., 2014).

  Dayanıklılık performansını da belirleyen farklı genler bulunmaktadır. Bunlardan birisi ACE genidir. (Guth ve ark., 2013). ACE geni, anjiyosentezi dönüştüren enzimin üretilmesini sağlamaktadır ve üretilen enzim proteini kesebilmektedir. Böylece renin anjiyotensin sisteminin bir parçasıdır. renin anjiyotensin sistemi, vücutta kan basıncını düzenleyen, vücut sıvılarının ve tuzların dengesini sağlayan bir sistemdir. Diğer bir bilgi olarak; ACE geni, 17.kromozomda bulunur ve bu gen kişiden kişiye farklılık gösterir. Burada oluşan polimorfizm de bireyler arasında farklılık göstermektedir.

Şekil 2

Şekil 3

  Dayanıklılık performansı ile ilişkili diğer bir gen, Peroksizom proliferatör ile etkinleştirilen reseptör a (PPARA)’dır. PPARA, protein kodlar ve hücre farklılaşması, bağışıklık ve iltihaplanma tepkilerinde rol oynayan hedef genlerin ifadesini etkilemektedir. PPARA geni aynı zamanda hızlı kasılan kas fibrillerinde, yavaş olana göre daha fazla miktarda ifade edilmektedir (Ahmetov ve ark., 2015). Bu genler dışında; ACTN3, PPARGC1A ve Gly482 genleri de bulunmaktadır.

Şekil 4

Şekil 5

  ACTN3 (alfa-aktinin-3) geni üzerine çok sayıda spor genetiği çalışması yapılmıştır. Bu gen hızlı kas kasılmalarından sorumlu glikolitik kas ipliklerinde görev yapmaktadır ve 11. Kromozomda, sarkomerlerin Z çizgilerinde yer almaktadır. ACTN3 geninin aktin fibrillerinin bağlanmasında ve hücre içi sinyal iletiminde görev yapmaktadır. (Zilberman- Schapira ve ark. 2012)

Şekil 6

Referanslar

• Ahmetov, II, D. N. Gavrilov, I. V. Astratenkova, ve ark. (2013): The association of ACE, ACTN3 and PPARA gene variants with strength phenotypes in middle school-age children. J Physiol Sci, 63, 79- 85.
• Ahmetov, II, ve O. N. Fedotovskaya. (2015): Current Progress in Sports Genomics. Adv Clin Chem, 70, 247-314.
• Lopez-Leon, S., C. Tuvblad, ve D. A. Forero. (2016): Sports genetics: the PPARA gene and athletes' high ability in endurance sports. A systematic review and meta-analysis. Biol Sport, 33, 3-6.
• Simoneau, J. A., ve C. Bouchard. (1995): Genetic determinism of fibril type proportion in human skeletal muscle. FASEB J, 9, 1091-1095.
• Alonso, L., E. Souza, M. Oliveira, ve ark. (2014): Heritability of aerobic power of individuals in northeast Brazil. Biol Sport, 31, 267-270.
• Guth, Lisa M., ve Stephen M. Roth. (2013): Genetic influence on athletic performance. Current opinion in pediatrics, 25, 653-658.
• Zilberman-Schapira G, Chen J, Gerstein M. On sports and genes. Recent Pat DNA Gene Seq 2012; 6: 180-8

İnternet Kaynakları

• https://www.molekulce.com/ace-geni-nedir/ (Erişim Tarihi:03.09.2023)
• https://www.genecards.org/cgi-bin/carddisp.pl?gene=PPARA (Erişim Tarihi:03.09.2023)
• https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/292190 (Erişim Tarihi:03.09.2023)