Oksidatif Stres İle Antioksidanlar
Beste Nur Karakuş
Oksidatif stres, hücrelerde ve dokularda oksijen reaktif türlerinin (ROS) üretimi ve birikmesidir. Süperoksit radikalleri (O2•− ), hidrojen peroksit (H2O2) reaktif oksijen türleridir. Kısaca ROS olarak belirtilir (Pizzino ve ark.,2017).
ROS, endojen veya eksojen kaynaklardan üretilebilir. Yani başka bir deyişle hem hücre kendisi üretir hem de dışarıdan gelebilir. Hücre içi ROS'un çoğu mitokondri molekülünden üretilir. Soluk alıp verirken alınan oksijeninin belli bir kısmı elektron taşıma sisteminden hücrenin içerisine kaçar.
Hücrenin içerisine kaçan oksijen, hücrenin içinde serbest halde kalırsa süperoksitlere dönüşür. Süperoksitler, eşlenmemiş elektrona sahip oksijen molekülleridir. Süperoksitler de belirli enzimler aracılığı ile hidrojen peroksite dönüşür.
Bir serbest radikalin elektronlarının
eşlenmemiş olması onu kararsız, kısa ömürlü ve oldukça reaktif yapar. Böylece
serbest radikaller vücudumuzdaki diğer bileşiklerden elektron koparmaya
çalışırlar. Saldırdıkları moleküller elektronlarını kaybeder ve elektronlarını
kaybettikleri için kendileri serbest radikal haline gelir. Serbest radikaller,
DNA’da farklı türde kimyasal değişikliğe neden olurlar ( Pahniendra ve ark.,
2015).
Aynı zamanda serbest radikaller, proteinlerde bulunan peptit zincirinin parçalanmasına, proteinlerin yükünün değişmesine neden olur (Birben ve ark.,2012).
Hücre dışı ROS ise, sigara dumanı , serbest radikal gibi organik bileşikler içerir. Bakır, cıva gibi ağır metal iyonları, reaktif radikallerin oluşumunu arttırır. İnsan vücudu, oksidanların etkisini dengelemeye yarayan çeşitli antioksidanlar üretir.
Antioksidanlar, serbest radikaller üretebilen ve hücrelere zarar veren reaksiyonlara yol açan oksidasyonu engelleyen bileşiklerdir (Salehi ve ark.,2018).
Antioksidanlar hücrede üretildiği gibi yediğimiz gıdalardan da alınabilir. Örneğin Katalaz enzimi bütün canlılarda bulunur ve bir serbest radikal olan hidrojen peroksiti su molekülüne dönüştürür.
Sebze ve meyveler zengin antioksidan kaynaklarıdır. Yeterli
antioksidan alımı çok önemlidir. En
bilinenleri C ve E vitamini , beta
karotendir. Bunun yanında selenyum ve
manganez mineralleri de antioksidan kaynağıdır. Fakat her şeyde olduğu gibi
antioksidanların da gereğinden fazla tüketilmesi uzun vadede hastalıklara yol
açabilir. Örneğin, yüksek dozlarda beta-karoten sigara içenlerde akciğer
kanseri riskini artırabilir. Yüksek
dozda E vitamini prostat kanseri ve bir tür inme riskini artırabilir.
Referanslar
- Pizzino, G., Irrera, N., Cucinotta, M., Pallio, G., Mannino, F., Arcoraci, V., ... & Bitto, A. (2017). Oxidative stress: harms and benefits for human health. Oxidative medicine and cellular longevity, 2017. Erişim Tarihi : 06.08.2023
- Phaniendra, A., Jestadi, D. B., & Periyasamy, L. (2015). Free radicals: properties, sources, targets, and their implication in various diseases. Indian journal of clinical biochemistry, 30, 11-26. Erişim Tarihi : 06.08.2023
- Birben, E., Sahiner, U. M.,
Sackesen, C., Erzurum, S., & Kalayci, O. (2012). Oxidative stress and
antioxidant defense. World allergy organization journal, 5,
9-19
- . Erişim Tarihi : 06.08.2023
- Salehi, B., Martorell, M., Arbiser, J. L., Sureda, A., Martins, N., Maurya, P. K., ... & Sharifi-Rad, J. (2018). Antioxidants: positive or negative actors?. Biomolecules, 8(4), 124. Erişim Tarihi : 06.08.2023
İnternet Kaynakları
- https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/antioxidants/
- https://medlineplus.gov/antioxidants.html Erişim Tarihi : 06.08.2023
- https://doktorumnedio.com/genel-saglik/oksidatif-stres-nedir-nasil-mucadele-edilir/ Erişim Tarihi : 11.08.2023
Yorumlar
Yorum Gönder