Ana içeriğe atla

Kanser Hücreleri Neden Ölümsüzdür ?

 

Kanser Hücreleri Neden Ölümsüzdür ?
Dilanur Gümüşkaya

  Her hücre, replikasyon geçirerek DNA’sını ikiye katlarken bu işlemin sonunda kromozom uçlarında telomer adı verilen bölgelerden bir miktar eksilme yaşar. Replikasyon sonlanırken DNA’nın uçlarının sentezlenememesinden kaynaklanan bu durum, her replikasyon sonunda gerçekleşir. Uçlarda gerçekleşen bu kısalma zaman içinde protein kodlayan bölgelere ulaşır ve kromozomdaki işlevsel bölgelerin de kaybına yol açar. Kromozomu koruyan ve hücrelerin yaşam uzunluklarını belirleyen telomerlerin kısalması, yaşlanmanın başlangıcı olarak görülmekte ve ilerleyen safhalarda hücre ölümüne sebep olmaktadır.

  Telomer kısalmasına engel olan tek mekanizma, telomeraz aktivitesidir. Telomeraz, kromozom uçlarındaki telomer yapısını sentezleyebilme yeteneğine sahiptir. Telomeraz aktivitesi, normal hücrelerde bulunmayıp yalnızca kök hücrelerde ve tümör hücrelerinde görülür. Kök hücrelerin dönüşebilme, kendini yenileyebilme ve sınırsız çoğalma yeteneği telomerazın sağladığı bu ölümsüzlük tarafından desteklenmektedir. Kanser hücreleri de kontrolsüz çoğalabilir ve telomerleri uzun kaldığı için apoptozdan (hücre ölümü) kaçabilirler. Yapılan yüzlerce araştırma sonucunda kanser hücrelerinin %90’ında telomeraz aktivitesine rastlanmış ve bu teori doğrulanmıştır.

  Bu sebeple, kanser hücreleri telomeraz aktivitesine sahip oldukları için ölümsüzdür.


Şekil 1: Telomer kısalması ve telomeraz aktivitesinin şematik görünümü.

  Bu aktivitenin normal hücrelerde bulunmaması, sağlıklı hücrelere zarar vermeden kanser tedavisi gerçekleştirme fikrini akıllara getirmiştir. Böylece telomeraz aktivitesini hedef alan bazı tedavi yaklaşımları geliştirilmiştir. Bunlardan bazıları;

  İmmünoterapötik yaklaşım: Telomerazı sentezleyen telomeraz ters transkriptaz (TERT) geni ve telomeraz aktivitesinin çalışmasını düzenleyen HTERT geninin baskılanması hedef alınır. Bunun için hedef proteinlere saldırmak üzere programlanan T hücrelerini aktifleştiren, saldırıyı tetikleyen bazı aşılar geliştirilmiştir. Çeşitli kanser türlerinde klinik çalışmaları sürdürülmektedir.

Gen tedavisi temelli yaklaşımlar birçok şekilde denenmiştir;

·     Temelde gen susturucu moleküllerin virüsler içerisinde tümörlü hücrelere gönderilmesi ve bu hücrelerde telomeraz aktivitesinin baskılanması sağlanır.

·       Bazı yaklaşımlarda yalnızca telomeraz geni aktif olan ve telomeraz aktivitesi yüksek olan hücreler hedef alınıp bu hücrelerin toksik maddelerle veya onkolitik virüslerle ölümü sağlanır. Fakat bu virüslerin, telomeraz aktivitesi yüksek olan kök hücreleri de hedef alma riski bulunur. Bu nedenle güvenilir bir tedavi değildir.

  Bir başka yaklaşım olan telomeraz inhibisyonunda, yapay RNA yapısında çeşitli inhibitör moleküllerin telomer dizisine bağlanması sağlanarak aktivitelerinin engellenmesi gerçekleştirilir. Fakat telomeraz inhibitörlerinin kalan sağlıklı hücrelerde genomik instabiliteye ve daha yoğun tümörleşmeye yol açma potansiyeli bazı araştırmalar sonucu keşfedilmiştir.

  Telomeraz hedefli tedavi yöntemleri hala geliştirilme aşamasındadır. Telomerin kendine ait biyolojisi, bu tedavilerin net bir mekanizma sunarak iyileşme sağlamasını engellemektedir. Bu tedavilerin güvenilirliğinin kanıtlanabilmesi için klinik çalışmaların devamı gereklidir.

Referanslar

  • Shay JW, Wright WE. Telomerase: a target for cancer therapeutics. Cancer Cell. 2002;2(4):257-265. doi:10.1016/s1535-6108(02)00159-9
  • Shay JW, Keith WN. Targeting telomerase for cancer therapeutics. Br J Cancer. 2008;98(4):677-683. doi:10.1038/sj.bjc.6604209
  • Harley CB. Telomerase and cancer therapeutics. Nat Rev Cancer. 2008;8(3):167-179. doi:10.1038/nrc2275
İnternet Kaynakları
Görsel Kaynaklar

Etiketler

Labels:

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Gen Duplikasyonları Ve Evrim İle İlişkileri

  Gen Duplikasyonları Ve Evrim İle İlişkileri Dilanur Gümüşkaya   Gen duplikasyonu teorik olarak, bir DNA parçasının kopyalanıp her iki kopyanın da korunduğu kromozomal mutasyondur. Fakat bu mutasyon, genomda yeni dizilimler meydana getirip yeni genlerin oluşumuna zemin hazırlayan bir durumdur. Bu nedenle duplikasyonlar canlının yeni biyolojik fonksiyonlar kazanmasını sağlayarak evrimde anahtar rol oynamaktadır.   Bir duplikasyonda kopyalanan parça genellikle orijinal parçanın hemen ardında konumlanır ve bu modele tandem (ardışık) duplikasyon adı verilir. (Şekil 1) Şekil 1 Nasıl Gerçekleşir?   Gen duplikasyonları mayoz bölünmede eşit olmayan krossover lar veya replikasyon sırasında meydana gelen hatalar nedeniyle gerçekleşebilir.   Mayoz I’in Profaz aşamasında sinaps oluşturmuş kromozomların orantısız ve yanlış eşleşmeleri duplikasyonu meydana getirir. Bu hata sonucu hem duplikasyon hem de delesyon gerçekleşir. (Şekil 2) Şekil 2   Duplikasyon, evrim a...
Yorum Gönder
Read more »

Kafein Nasıl Uyanık Kalmamızı Sağlar ?

  Kafein Nasıl Uyanık Kalmamızı Sağlar ? Senanur Karakuş    Şekil 1   Adenozin, bir enerji kaynağı olan ATP’nin parçalanması sonucu oluşan bir biyomoleküldür. Adenozin, adenozin reseptörlerine bağlanarak reseptörleri aktive eder ve vücudumuza dinlen uyu komutu verir. Beynimizin gün içinde enerji kullanması sonucunda nöronların içinde adenozin miktarı artar.  Adenozin miktarının artması sonucu yorgunluk hissederiz (3).   Adenozin nöronlara bağlanarak aktive ettiği adenozin reseptörünün çeşidine göre farklı etki gösterir.   Adenozin, beyni uyanık tutan A1 reseptörüne bağlanıp aktive ederse uyanık kalmamıza yardımcı olan nöronların aktivitesi azalır. Adenozin, uykuyu başlatan A2a reseptörüne bağlanıp aktive ederse uykuyu sağlayan nöronların aktivitesi artar.   Bu iki reseptörün etkisi farklı olsa da sonuç olarak uykuyu başlatma ve uyanık kalmayı zorlaştırma etkisi oluşturur ve   uyku oluşur (1). Şekil 2: Adenozin reseptörleri ve uyku.  ...
Yorum Gönder
Read more »

Alternatif Splice Mekanizmasının Hastalıklara Olan Etkisi

  Alternatif Splice Mekanizmasının Hastalıklara Olan Etkisi Sude Coşkun   Bizim genetik materyalimiz DNA'dır. Bu nedenle DNA çok önemli bir makromoleküldür. DNA düzeyindeki değişimler mutasyonlar bizleri etkiler ve büyük sorunlara neden olabilir. Bunun yanında DNA'dan transkripsiyon ile RNA molekülü sentezlenir ve RNA'dan da translasyon olayı ile proteinler sentezlenir.  Bu akış santral dogma olarak adlandırılır ve santral dogmaya göre bu geri dönüşü olmayan tek yönlü olaylar dizisidir. Dogma olarak kabul edilen bilgiler aslında geri dönüşü olmayan kesin bilgiler olarak kabul edilse de santral dogmada durum böyle değildir. Özellikle ribozimlerin keşfi, RNA'ların katalitik aktivitesinin keşfi ile önce RNA hipotezi ortaya atılmıştır. Bunların yanında retrovirüslerin RNA'dan DNA elde edebilmeleri de santral dogmanın geçerliliğini etkileyen bir başka durumdur. Tüm bu olaylar RNA molekülün önemini vurgular niteliktedir. Geçmişte özellikle kodlama yapan RNA'lar üzer...
Yorum Gönder
Read more »