Arı Zehrinin Kanserdeki Mucizesi

 

Arı Zehrinin Kanserdeki Mucizesi
Sude Coşkun

Şekil 1

  Dünya üzerindeki en önemli hastalıklardan biri kanserdir. Kanser hepimizin ailesinden, yakınından birini bulmuştur. Geçmişten günümüze farklı tedavi yöntemleri ile kanseri yenmenin yolları aranmaktadır. Kanserde sağlıklı hücreler bir mutasyon sonucunda anormal davranışlar göstererek kontrolsüz bir şekilde bölünmeye başlar. Ayrıca bu tek bir bölge ile sınırlı kalmayıp metastaz yaparak yayılabilir. Her yıl 10 milyondan fazla yeni teşhisi konulmakta olan kanserin temelinde birçok neden yatabilmektedir. Genetik ve epigenetik faktörler kanser oluşumuna neden olabilen etmenlerdir. Kanser tedavisi için; radyasyon tedavisi, kemoterapi, immünoterapi, hormon tedavileri ve cerrahi müdahaleler kullanılmaktadır. Ancak bu tedavi yöntemleri öznel olmaktan ziyade daha nesneldir. Kanser hastalığında tedavinin işe yaramaması, tedavi sonucu kişilerin çok halsiz kalması, bağışıklıklarının azalmasının başlıca nedeni de aslında uygulanan bu nesnel tedavidir. Çünkü bu tedavi yöntemlerinde kanserli hücreler hedeflenmez. Kanserli hücrelerden kurulmaya çalışılırken yanında sağlıklı hücreler de etkilenir. Yani kurunun yanında yaş da yanar. Bunun önüne geçebilmek ve tedavide başarıyı arttırabilmek için gelişen teknoloji ile birlikte hedefe yönelik tedavi çalışmaları başlatılmıştır. Akıllı ilaçlar, hedefe yönelik tedavi için önemli bir gelişmedir. Hedefe yönelik tedavinin gerçekleştirilebilmesi için çeşitli aracılar kullanılması gerekir. Bu aracılar ilaçları hedef olan kanser hücrelerine taşır. O hücreleri algılayabilecek bileşenlere sahip olarak bu taşıyıcılar tasarlanır. Kanser hücrelerinin yüzeyinde çok sayıda reseptör bulunur. Bu reseptörler sayesinde kanserli hücreler hedef olarak tanınır. Aynı zamanda bu tanıma bileşeninin yanında ilaç da taşıyıcıya eklenir. Bu birliktelik ile birlikte ilaç sadece kanserli hücrelere etki etmiş olur. Böylece diğer hücreler bu durumdan etkilenmez. Tedavi başarısı artar. Taşıyıcı olarak son yıllarda nanopartiküllere odaklanılmıştır. Yapılan çalışmalar kanser tedavisinde aracı olarak kullanılan nanopartiküllerin umut verici bir gelişme olduğunu göstermektedir [1].

  Canlılar her daim kendilerini korumak adına bir mücadele içindedir. Birçok organizmanın kendini savunmak için kullandığı toksinler bulunur. Bu toksinler içerisinde diğer organizmalara zarar verebilen proteinler, peptitler yer alır.  Canlıların kendini korumak için kullandığı bu toksinler incelendiğinde bazılarının anti-kanser etki gösterdiği görülmüştür. Anjiyogenezi ve tümör gelişimini bloke eden bazı toksinlere rastlanılmıştır [1].

  Arılar da birçok organizma gibi kendilerini korumak için arı zehri denilen bir maddeye sahiptir. Bu zehir apitoksin olarak da isimlendirilir. Apitoksin zehir bezinde üretilir ve bu bez karın boşluğunda yer alır [2]. Arı zehri, birçok kronik hastalığın ve tümör gelişimlerinin tedavisinde kullanılır. Bu tedavi biçimine apiterapi adı verilir [2].  Kanserde hücresel ölüm mekanizmalarını tetikleyerek tedavi sunduğu görülmüştür. Arı zehri ile yapılan in vivo ve in vitro çalışmalar, kanser hücrelerinde çoğalmayı ve tümör büyümesinin engellenmesini sağladığını göstermektedir. Akciğer kanseri, prostat kanseri, yumurtalık kanser, meme kanseri, lösemi ve servikal kanser gibi kanser türlerinde arı zehrinin anti- kanser özelliği ile ilgili sonuçlar elde edilmiştir. Arı zehri içerisinde melittin, apamin, adolapin, mast hücresi degranüle edici peptit, fosfolipaz A2 gibi çeşitli enzimler ve bazı peptit olmayan bileşenler bulunur. Melittin, arı zehrinde en bol bulunan bileşendir. Potansiyel bir anti-kanser ajandır ve bu da kanser tedavisi için onu çok önemli kılar. Yirmi altı aminoaistten oluşur (Şekil 2).  Fosfolipaz A2’nin hücre duvarına zarar verme özelliği vardır. Bunun yanında apamin ise Ca⁺² bağımlı K⁺ kanallarını inhibe eder. Adolapinin ise ağrı kesici etkisi bulunur [1].

Şekil 2: Melittinin aminoasit sekansı.

Hong, J., Lu, X., Deng, Z., Xiao, S., Yuan, B., & Yang, K. (2019). How Melittin Inserts into Cell Membrane: Conformational Changes, Inter-Peptide Cooperation, and Disturbance on the Membrane. Molecules (Basel, Switzerland), 24(9), 1775. https://doi.org/10.3390/molecules24091775

  Melittin, kanser çalışmalarında in vivo ve in vitro olarak denenmiştir ancak bazı olumsuz sonuçlara yol açmıştır. Bunun önüne geçebilmek için araştırmacılar lipozomlar içerisine melittini yerleştirmiştir. Bunu sonucunda, anti kanser etkisinde artış görülmüştür. Bir başka çalışmada ise melittin 2 boyutlu nanopartiküllere yerleştirilmiştir. Yine anti kanser özelliğinde büyük bir gelişme olmuştur. Hücrelere bu şekilde verilen melittin, hücre ölümünü sağlayıp metastazın engellenmesine neden olmuştur. Sonuç olarak nanopartiküllerin melittin ile birlikte kullanılması kanser tedavisi için oldukça umut vaat eden bir gelişme olmuştur. Sağlıklı hücreye zarar vermemesi en büyük avantajlarından biridir. Kanserli hücreleri hedefleyip anti-kanser etkisini gösterebilmektedir [1].

Referanslar

• [1] Ağan, A. F., Kekeçoğlu, M. (2020). MELİTTİN VE KANSER TEDAVİSİ: NANOTEKNOLOJİK BAKIŞ AÇISI. Uludağ Arıcılık Dergisi, 20(2): 221-231.
• [2] Altıntaş, L., Bektaş, N. (2018). APİTERAPİ: 1. ARI ZEHRİ. Uludağ Arıcılık Dergisi, 19 (1): 82-95
• Hong, J., Lu, X., Deng, Z., Xiao, S., Yuan, B., & Yang, K. (2019). How Melittin Inserts into Cell Membrane: Conformational Changes, Inter-Peptide Cooperation, and Disturbance on the Membrane. Molecules (Basel, Switzerland), 24(9), 1775. https://doi.org/10.3390/molecules24091775